Archeolodzy morscy z Vrak Museum odkryli rzeźby dwóch lwów na wraku szwedzkiego okrętu wojennego Äpplet z XVII wieku.
Zbudowany w 1629 r. Äpplet był siostrzaną jednostką słynnego szwedzkiego okrętu Vasa (1627 r.), którego wrak został wydobyty w lach 60. XX w. i obecnie jest głównym eksponatem wspaniałego muzeum w Sztokholmie. Młodszą jednostkę, której imię to po polsku „Królewskie jabłko”, badacze odnaleźli wspólnie z marynarką wojenną pod koniec 2021 r.
Od momentu odkrycia wraku archeolodzy prowadzą na stanowisku systematyczne badania. Wiosną 2023 r. wspólnie ze szwedzką marynarką wojenną specjaliści z Vrak Museum wyruszyli na kolejną ekspedycję. Prowadząc działania z okrętu HMS Furusund, badacze mieli za zadanie stworzyć dokumentację 3D wraku Äpplet. W efekcie przeprowadzonych prac dokonali sensacyjnego znaleziska, kiedy w okolicach rufy natrafili na dwie rzeźby lwów umieszczone na pawęży. Bez wątpienia są to lwy, które widnieją w herbie Szwecji.
Oprócz lwów archeolodzy odkryli również mniejszą, okrągłą rzeźbę, którą zidentyfikowali jako jabłko. Najprawdopodobniej ten element był rodzajem symbolicznego identyfikatora umieszczonym zamiast nazwy. Wszystkie odnalezione rzeźby wprawiły archeologów w zdumienie, ponieważ nikt nie spodziewał się, że takie elementy mogły zachować się do naszych czasów.
Nurkuję już od ponad 30 lat i nigdy wcześniej nie znalazłem pod wodą rzeźby. Bycie częścią zespołu, który odnalazł te, z siostrzanego okrętu Vasy jest jedną z najbardziej niezwykłych rzeczy, jakich kiedykolwiek doświadczyłem! – powiedział Jim Hansson z Vrak Museum.
Jak zapewniają naukowcy z Vrak Museum, jest to niezwykle cenne odkrycie, które pozwoli poszerzyć obecny stan wiedzy. Badacze liczą również, że uda im się zrozumieć, w jaki sposób rzeźby stosowane były jako język symboliczny. Na przykładzie rzeźb z wraku Vasa i tych odnalezionych na Äpplet specjaliści wyszczególnili już szereg podobieństw i różnic.
Kolejnym niezwykle ciekawym aspektem jest ewolucja w konstrukcji okrętu. Jak powszechnie wiadomo, Vasa zatonął zaraz po wypłynięciu z portu wskutek właśnie błędów konstrukcyjnych. Dzięki częściowo zachowanej rufie Äpplet badacze mogą teraz przeanalizować, jakie zmiany wprowadzono przy budowie kolejnego okrętu. Już teraz wiemy, że Äpplet miał wyższą rufę oraz inny kształt niż Vasa.
Udział marynarki wojennej
Nieoceniona okazała się pomoc ze strony szwedzkiej marynarki wojennej. Zarówno, gdy mówimy o odnalezieniu wraku Äpplet, jak i podczas dalszych badań na stanowisku. Dzięki dostarczonym danym specjaliści mogli rozpocząć tworzenie modelu 3D wraku.
Jestem bardzo podekscytowana współpracą z Vrak Museum. Oprócz umożliwienia ludziom lepszego zrozumienia naszego dziedzictwa morskiego ta kooperacja pozwoliła naszym nurkom niezwykle cenne szkolenie. Dzięki tej współpracy mogliśmy rozwinąć nasze umiejętności – powiedziała Ewa Skoog Haslum, ze szwedzkiej marynarki wojennej.
Powstanie okrętów Vasa i Äpplet
Król Szwecji Gustaw II Adolf nakazał w 1625 r. budowę dwóch dużych okrętów wojennych. Obie jednostki zostały zbudowane obok siebie w Skeppsgården, w centrum Sztokholmu. Zaledwie rok po pechowym zatonięciu Vasy w 1628 r., budowniczowie ukończyli dugą z jednostek z już poprawioną konstrukcją. Dzięki temu po przystąpieniu przez Szwecję do wojny 30-letniej (1630 r.), Äpplet wszedł w skład floty, która ruszyła z wojskiem do Niemiec. Äpplet służył w królewskiej flocie przez kolejnych 30 lat, aż do momentu, kiedy okręt został celowo zatopiony w cieśninie w Vaxholm w 1659 roku.
Odkrycie
Archeolodzy morscy z Vrak Musuem wspólnie z badaczami z Uniwersytetu Sztokholmskiego realizowali prace badawcze w ramach pogramu “The Forgotten Fleet”. Następnie wspólnie ze szwedzką marynarką wojenną, kilkakrotnie badali stanowisko zlokalizowane w pobliżu Vaxholm. Według posiadanej wiedzy to właśnie w tym regionie powinien spoczywać wrak okrętu Äpplet. Przełom miał miejsce w grudniu 2021 r., kiedy archeolodzy odkryli ogromny wrak okrętu wojennego. Bardziej szczegółowe badania, w tym pobranie i analiza próbek drewna pozwoliły stwierdzić, że Äpplet został w końcu odnaleziony.
Szwecja słynie ze swoich wspaniałych wraków, które spoczywają na dnie Morza Bałtyckiego. Jednym z nich jest wspaniały wrak okrętu wojennego Bodekull z XVII w., który odwiedziliśmy w 2021 r. Więcej przeczytacie o tym w 19 numerze kwartalnika DIVERS24! Magazyn w wersji cyfrowej dostępny jest nieodpłatnie, natomiast wersję drukowaną możesz nabyć w naszym sklepie internetowym.
