Już ponad dwa miesiące zespół archeologów podwodnych pod kierownictwem dr hab. Andrzeja Pydyna z Zakładu Archeologii Podwodnej, Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu prowadzi badania na Pojezierzu Iławskim. Prace realizowane są wspólnie z Instytutem Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego z Warszawy i wspierane są przez Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Warszawie.
Badania możliwe są dzięki wsparciu finansowemu przyznanemu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu – dziedzictwo kulturowe i priorytetu – ochrona zabytków archeologicznych. Grant kierowany przez prof. dr. hab. Przemysława Urbańczyka zatytułowany „Niedestrukcyjne kompleksowe rozpoznanie zasobów archeologicznych dna jezior i strefy brzegowej w wybranych akwenach Pojezierza Iławskiego w ramach podwodnego AZP” jest największym projektem tego typu realizowanym w polskich akwenach śródlądowych.
Badania prowadzono na kilkunastu wytypowanych obszarach położonych na różnych jeziorach. Włożony wysiłek zaowocował jednak spektakularnymi znaleziskami. Poza licznymi, czasami doskonale zachowanymi zabytkami odnaleziono złożone konstrukcje drewniane, które w większości stanowią pozostałości przepraw mostowych.
Wstępna analiza materiału zabytkowego oraz badania dendrochronologicze pozwalają przypuszczać, że odnalezione mosty pochodzą z XI, XII, XIII i XIV wieku. Most przecinający przesmyk oddzielający jeziora Płaskie i Jeziorak powstał w zasadniczej części z drewna ściętego w latach 1055/1056. Był to ważny elementem szlaku komunikacyjnego prowadzącego w głąb Prus.
Kolejne interesujące przeprawy mostowe odnaleziono na jeziorze Łodygowo. Badania dendrochronologiczne prowadzone przez prof. dr hab. Tomasza Ważnego z UMK sugerują, że jeden z mostów wiodących na tzw. wyspę Kurhanów na jeziorze Łodygowo powstał lub był naprawiany w 1333 roku. Jednak most prowadzący na przeciwległy brzeg mógł już funkcjonować w pierwszej połowie XII wieku, lub nawet wcześniej, na co wskazuje materiał zabytkowy.
Wspomniana wyspa, mimo swoich niewielkich rozmiarów musiała być ważnym ośrodkiem władzy lub kultu gdyż łączyły ją z brzegiem dwie przeprawy mostowe o długości prawie 200 m każda. Mosty te zaplanowane były tak, aby ich przyczółki znajdowały się w rejonie bramy prowadzącej do grodu.
Prowadzone w ramach projektu badania pozwoliły na dokładną lokalizację przeprawy mostowej prowadzącej na północny kraniec wyspy Wielka Żuława. Z badań dendrochronologicznych wiadomo, że założenie to powstało w latach 1268-1269. Niemniej zróżnicowany materiał archeologiczny pozwala przypuszczać, że miejsce to wykorzystywane było przez kolejne kilka wieków.
Wydaje się prawdopodobne, że budowa mostu związana była funkcjonowaniem na wyspie grodu przebadanego w trakcie wcześniejszych badań archeologicznych. Badania na Pojezierzu Iławskim prowadzone będą aż do późnej jesieni, co pozwala przypuszczać, że pojawią się kolejne ciekawe odkrycia.
