Wchodząc w meandry nurkowania uczymy się rozpoznawać stopnie, federacje czy kategorie uprawnień. Zwykle szybko łapiemy, że nurek rekreacyjny to co innego niż techniczny. I definitywnie rozumiemy, że nurkowanie zawodowe (commercial diving) to nie zabawa, a poważna i często niebezpieczna praca. Jednak jak wielu spośród czytelników DIVERS24 wie, czym jest nurkowanie naukowe?
Jak już ustaliliśmy, nurkujemy nie tylko dla czystej przyjemności, niekiedy robimy to w ramach „obowiązków służbowych”. Może to obejmować pracę przy podwodnych budowach, konstrukcjach czy konserwacji instalacji, ale także uczestnictwo w badaniach naukowych pod wodą. Dziedziny, które wymagają takiego specjalnego przeszkolenia, to np. archeologia podwodna, geologia podwodna, oceanografia, limnologia, ochrona środowiska czy biologia morska i wiele innych. Specyfika zadań wykonywanych w celu przeprowadzenia badań naukowych narzuca kilka znaczących różnic w stosunku do nurkowania rekreacyjnego czy technicznego, a także potrzebę zapoznania się z innymi aspektami takich działań: narzędziami, materiałem, czy też realiami prawnymi.
Nurkowanie naukowe – certyfikaty
Kwestia specyficznych certyfikatów dla nurków naukowych nie jest tak mocno znana w Polsce, ponieważ ciągle nie mamy opracowanego centralnego systemu takich szkoleń. W wielu krajach są to uprawnienia niezbędne i wymagane do pracy naukowej pod wodą, obok lub zamiennie z certyfikatem nurka zawodowego. W Polsce do 2014 roku naukowcy musieli posiadać właśnie uprawnienia zawodowe. Podczas prac nad Ustawą o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych ustalono, że w Ustawie o wykonywaniu prac podwodnych w artykule pierwszym, określającym wyjątki od ww. ustawy, należy umieścić także zapis „Przepisów ustawy nie stosuje się do (…) płetwonurkowania w celach badawczych organizowanego przez uczelnie i instytuty badawcze”. Na tym jednak kwestia uwzględniająca w polskim prawie nurkowanie naukowe się skończyła i temat pozostał w zawieszeniu na kolejne lata.
Tymczasem, badacze z polskich instytucji wyjeżdżający do podwodnej pracy naukowej za granicą muszą mieć uprawnienia zawodowe lub są obligowani do ukończenia kursów Scientific Diver na uniwersytetach poza krajem (np. na Christian-Albrechts-Universität w Kilonii) albo innych szkoleń organizowanych przez European Scientific Diving Panel (Europejską Komisję Nurkowania Naukowego), aby spełniać konkretne standardy wykonywania pracy badawczej pod wodą. W przypadku studentów i wolontariuszy sprawa miała się podobnie, ale z pewnymi wyjątkami.
Współpraca z CMAS
Archeolodzy podwodni z polskich uczelni zawarli współpracę z CMAS, jedyną federacją nurkową, która posiada Komitet Naukowy (jego członkiem jest m.in. mgr Magdalena Nowakowska z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). W oczekiwaniu na ratyfikację Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku (ratyfikowanej w 2021 roku dla wód otwartych, wciąż nie dla śródlądzia) przyjęto, że tymczasowo za odpowiednik certyfikatu Scientific Diver uczelnie uznają uprawnienia Płetwonurka Archeologa (PA 1 i 2) CMAS.
Program tego szkolenia został opracowany przez archeologów (m.in. dr hab. Bartosza Kontnego, prof. ucz. z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i dr hab. Andrzeja Pydyna, prof. UMK z Centrum Archeologii Podwodnej w Toruniu) i zawiera bardzo jasno zarysowane komponenty teoretyczne, takie jak określony zakres wiedzy archeologicznej, historycznej czy konserwatorskiej, a także praktycznej, jak techniki zabezpieczania, pomiarów, czy dokumentacji.
Uprawnienia te mogą zostać nadane m.in. studentom archeologii i pracownikom naukowym, a także osobom, które ukończyły studia podyplomowe ARCHEOLOGIA PODWODNA na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Program szkolenia stawia wymagania nie tylko kursantom, ale także prowadzącym kursy. Muszą to być Instruktorzy Archeologii Podwodnej KDP/CMAS, czynni naukowo i afiliowani przy instytucjach państwowych. Certyfikaty archeologa podwodnego nadawane przez federacje rekreacyjne bez komitetu naukowego podczas kilkudniowych kursów nie są honorowane jako równoważne.
Zmiany
Co ważne, tymczasowa sytuacja ma szansę niedługo się unormować! W 2022 roku powstał Polski Komitet Nurkowania Naukowego, podlegający pod Europejską Komisję Nurkowania Naukowego. W jego skład weszło sześć instytucji: Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk oraz Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Polski Komitet Nurkowania Naukowego za cel stawia sobie wypracowanie norm i procedur prowadzenia badań naukowych pod wodą i doprowadzenie do wprowadzenia w Polsce przepisów regulujących ten obszar działalności badawczej.
Więcej na ten temat już wkrótce, w najnowszym numerze magazynu DIVERS24, w artykule Piotra Bałazego, Bartosza Kontnego, Janusza Różyckiego, Michała Saniewskiego, Dariusza Puczko i Andrzej Pydyna.
Tymczasem, przypominamy, że dziś (9.02.2023) kończy się nabór na studia podyplomowe ARCHEOLOGIA PODWODNA! Chętnych zapraszamy do zapoznania się z ofertą i rejestracji. Następna szansa najwcześniej za rok!
Fot. M. Mileszczyk / Praca archeologa podwodnego podczas projektu EXPLO, dzięki uprzejmości prof. A. Hafnera z Uniwersytetu w Bernie
O kolejnych sukcesach polskich archeologów podwodnych możecie dowiedzieć się z 20 numeru kwartalnika DIVERS24! Magazyn w wersji cyfrowej dostępny jest nieodpłatnie, natomiast wersję drukowaną możesz nabyć w naszym sklepie internetowym.
