zwane też nurkowaniem swobodnym. Nazwa stanowi połączenie dwóch angielskich słów free – wolny, swobodny oraz diving – nurkowanie. Odnosi się ona do braku charakterystycznego sprzętu nurkowego tzw. akwalungu, który podczas nurkowania z butlą (tzw. scuba diving), umożliwia oddychanie pod wodą. Warto jednak zaznaczyć, że freediverzy, czyli nurkowie swobodni, korzystają z niektórych elementów nurkowego ekwipunku, jak np. maska, płetwy, skafander, balast czy komputer nurkowy. Nie jest to jednak sprzęt nurkowy przeniesiony 1:1 z nurkowania scuba, tylko specjalnie zaprojektowane modele freedivingowe, które w możliwie najlepszy i najbardziej efektywny sposób nadają się do nurkowania na bezdechu.

Historia freedivingu

Ustalenie tego, jak daleko w przeszłość sięgają korzenie freedivingu, jest praktycznie niemożliwe. Wszystko dlatego, że współczesny sport wywodzi się w prostej linii od łowców i zbieraczy, których polem działania była woda. Według niektórych archeologów, nurkowanie swobodne i człowiek są ze sobą związani nierozerwalnie od początku istnienia naszego gatunku. Dowodny na działalność człowieka na tym polu, sięgają tysięcy lat wstecz, aż do V-III w. p.n.e. Niektórzy historycy wysuwają jednak znacznie śmielsze hipotezy, na których poparcie przytaczają argumenty takie, jak np. to, że najstarsze odkryte śmietnisko muszli małż, którymi odżywiał się człowiek, liczy sobie aż 140 tys. lat! Nie sposób jest więc wskazać konkretny moment narodzin freedivingu. Pewne natomiast jest to, że nurkowanie swobodne towarzyszy ludziom od zarania dziejów. I chodzi tu zarówno o poławianie, gąbek, małż i pereł, próby wydobycia ładunku z zatopionych wraków, czy też o działalność stricte militarną, kiedy to wprawni wojownicy biegli w nurkowaniu na bezdechu, zajmowali się sabotowaniem wrogich okrętów.

-- Reklama --

Freediving w XX w.

Narodziny freedivingu jako sportu wskazać jest już zdecydowanie łatwiej. Miało to miejsce mniej-więcej w połowie XX w., wraz z wynalezieniem okularów do nurkowania. Ten niepozorny element wyposażenia podwodnych łowców, rozpoczął prawdziwy wyścig do głębin, który nie tylko trwa do dzisiaj, ale obecnie wręcz przeżywa największy rozkwit w swej historii. Pierwszy freedivingowy rekord ustanowił Raimondo Bucher, który osiągnął głębokość 30 metrów. Urodzony na Węgrzech w 1912 r., a później naturalizowany we Włoszech kapitan wojskowych sił powietrznych po latach wyznał, że jego próbę, którą współcześni mu badacze określali szaloną i skazaną na śmierć, motywował zakład o 50000 lirów. 30 metrów nie było jednak ostatnim słowem, jakie w kwestii głębokości miał do powiedzenia Bucher. Jego rekord w 1951 r. podbili Alberto Novelli i Ennio Falco, którzy osiągnęli głębokość 35 metrów. W 1952 r. w odpowiedzi na ich wyczyn Raimondo Bucher zanurzył się na głębokość 39 metrów. Należy również zaznaczyć, że był to pierwszy freedivingowy record, który zarejestrowała kamera filmowa. W roku 1953 Novelli i Falco po raz kolejny przesunęli granicę i wykonali zanurzenie na głębokość 43 metrów.

Enzo Maiorca – człowiek ryba

Kolejnym kamieniem milowym dla współczesnego freedivingu było przekroczenie granicy 50 metrów. Wielu badaczy i ekspertów twierdziło, że jest to niemożliwe i że człowiek, który się na to porwie, na pewno zginie zgnieciony przez ciśnienie. To jednak nie odstraszyło włoskiego śmiałka, jakim był Enzo Maiorca. Prawdziwa legenda nurkowania swobodnego i wielokrotny rekordzista, którego nie bez powodu nazywano „człowiekiem rybą”. Najpierw w 1960 r. zszedł na głębokość 45 metrów, a rok później, w 1961 r. osiągnął niewyobrażalną wówczas granicę 50 metrów. To jednak nie był koniec, gdyż w 1966 r. Włoch ustanowił kolejny rekord, gdy zanurkował na głębokość 54 metrów. Maiorca poza swoimi osiągnięciami sportowymi zapisał się również złotymi zgłoskami, popularyzując freediving w latach 60. I 70. XX w. M.in. występując w 1975 r. w filmie włoskiego reżysera Melchiadego Colettiego – Sfida sul fondo (Wyzwanie na dnie). Już po zakończeniu aktywnej kariery freedivera, pozostał blisko związany z wodą. Pisał i publikował na tematy związane z nurkowaniem i freedivingiem, a także zajął się działalnością ekologiczną i zaangażował się w politykę.

Jaques Mayol – człowiek delfin

Jeszcze niedawno wydawało się, że dla człowieka nieosiągalną granicą jest głębokość 50 metrów. Tymczasem na scenie pojawił się Francuz Jaques Mayol, który przez kolejne lata sukcesywnie przesuwał rekordową granicę, aż do głębokości 92 metrów, którą osiągnął w 1975 r. Na tym jednak nie poprzestał i 23 listopada 1976 r. dokonał niemożliwego – jako pierwszy człowiek na świecie zanurzył się na wstrzymanym oddechu na głębokość 100 metrów. Podczas rekordowej próby Mayolowi towarzyszył cały sztab ludzi, specjalistów, ekspertów i medyków oraz przedstawicieli organizacji nurkowej CMAS. Choć niemal wszyscy skazywali go na porażkę, to człowiek delfin wyszedł z tej próby zwycięsko. Po nurkowaniu trwającym 3 minuty i 40 sekund cały i zdrowy powrócił z głębokości 100 metrów na powierzchnię.

Wielki Błękit – blaski i cienie

Kto dziś nie zna legendarnej produkcji w reżyserii Luca Bessona z muzyką Erica Serra? Film Wielki Błękit, czy też Le grand bleu lub The Big Blue, to legendarny obraz z 1988 r., który nie tylko uznawany jest za produkcję kultową, ale także niezwykle przełomową dla freedivingu i nurkowania. Pokolenie nurków i freediverów z lat 90. wyrosło na rywalizacji Enzo Maiorci, którego zagrał Jean Reno i Jaquesa Mayola, w którego wcielił się Jean-Marc Barr. Niezliczone rzesze młodych ludzi na całym świecie zainspirowane filmem zapragnęły odkrywać i poznawać głębiny. Freediving na dobre zadomowił się w powszechnej świadomości ludzi jako sport i dyscyplina budząca olbrzymie emocje. Po raz pierwszy nurkowanie swobodne zaczęło emocjonować tłumy, a nie tylko garstkę pasjonatów.

Fabuła

Film opowiada o rywalizacji dwóch przyjaciół, którzy są zafascynowani nurkowaniem swobodnym. Jacques, za którym ciągnie się trauma z dzieciństwa (śmierć ojca), jest odludkiem i najlepiej czuje się w towarzystwie delfinów. Z kolei Enzo jest jego przeciwieństwem. Pewny siebie, uwielbia blask sławy i zainteresowanie jego osobą. W miarę upływu czasu przyjaźń łącząca obu mężczyzn się zmienia. Zwłaszcza gdy w życie Jacquesa wkracza kobieta – piękną Johana.

Ciekawostki i kontrowersje

Warto podkreślić, że powstały dwie wersje zakończenia. Wszystko z uwagi na zupełnie odmienne oczekiwania widzów na rynku amerykańskim i europejskim. W scenie kończącej film Mayol zanurza się na znaczną głębokość, gdzie spotyka delfina. Zafascynowany przeciąga spotkanie i wpatruje się w zwierzę, choć każda sekunda może stać się przyczyną tragedii i prowadzić do śmierci. W wersji wyświetlanej w kinach Europy Jaques rusza w stronę głębi i tu film się urywa, sugerując, że bohater zginął. Z kolei w wersji przeznaczonej dla widza amerykańskiego, przyzwyczajonego do happy endu, jest jeszcze dodatkowa scena. Mayol wynurza się z wody wraz z delfinem, a następnie razem pływają po powierzchni morza.

Freediving dziś

Współczesne nurkowanie swobodne, rozumiane jako sport wyczynowy, możemy podzielić na freediving basenowy oraz głębokościowy. Oba typy dzielą się również na szereg konkurencji, z których każda posiada swoją specyfikę. W konkurencjach basenowych zawodnicy i zawodniczki muszą osiągnąć jak najdalszą odległość, pokonując długości basenu lub pozostając jak najdłużej pod wodą (statyka). Z kolei w konkurencjach głębokościowych, zawodnicy rywalizują na otwartych akwenach, gdzie decyduje największa głębokość osiągnięta zgodnie z procedurami.

Wśród konkurencji basenowych wyróżniamy:

Dynamika w płetwach – DYN (Dynamic Apnea with Fins), zadaniem zawodników i zawodniczek jest przepłynięcie pod wodą i bez wynurzania głowy jak najdłuższej odległości, wykorzystując w tym celu monopłetwę lub płetwy podwójne. W trakcie próby freediverzy poruszają się tak, jak podczas płynięcia delfinem.

W ostatnich latach oficjalnie wprowadzono konkurencję dynamika w płetwach podwójnych – DYN Bifins. Zawodnicy startujący w tej konkurencji korzystają tylko z płetw podwójnych i wykonują naprzemiennie nogami ruchy nożycowe, tak, jak podczas płynięcia stylem klasycznym.

Dynamika bez płetw – DNF (Dynamic Apnea without Fins), w tej konkurencji obowiązują identyczne zasady, jak w dynamice w płetwach i płetwach podwójnych, z tą jednak różnicą, że zawodnicy podczas swojej próby nie korzystają z płetw.

Statyczne wstrzymywanie oddechu – STA (Static Apnea), to konkurencja polegająca na jak najdłuższym wstrzymaniu oddechu, gdy twarz zawodnika zanurzona jest pod wodą, a on sam znajduje się w bezruchu.

Wśród konkurencji głębokościowych wyróżniamy:

Stały balast w płetwach – CWT (Constant Weight Apnea with Fins), zawodnicy najpierw deklarują głębokość, na którą będą chcieli się zanurzyć. Następnie przy wykorzystaniu monopłetwy lub płetw podwójnych i wykonując ruchy jak podczas płynięcia delfinem, starają się osiągnąć zadeklarowaną głębokość. Po jej osiągnięciu freediver pobiera znacznik będący dowodem potwierdzającym osiągnięcie głębokości i rozpoczyna procedurę wynurzania. Podczas pierwszych dwóch metrów może pomóc sobie, łapiąc się liny opustowej, wzdłuż której prowadzi zanurzenie i wynurzenie. Aby próba była ważna, zawodnicy muszą wynurzyć się z taką samą ilością balastu, z jaką się zanurzali.

Od niedawna rozgrywana jest również konkurencja stały balast w podwójnych płetwach – CWT Bifins (Constant Weight Apnea with Bifins). Wszystko odbywa się tak, jak w konkurencji CWT, jednak zawodnicy korzystają tylko z płetw podwójnych i wykonują nogami naprzemienne ruchy nożycowe.

Stały balast bez płetw – CNF (Constant Weight Apnea without Fins), to konkurencja rozgrywana na identycznych zasadach jak CWT, z tą różnicą, że zawodnicy nie korzystają z płetw.

Swobodne zanurzenie – FIM (Free Immersion Apnea), konkurencja rozgrywana jest bez wykorzystania płetw, a zwodnicy zanurzają się i wynurzają, podciągając się rękoma po linie opustowej.

Zmienny balast – VWT (Variable Weight Apnea), podczas rozgrywania konkurencji zawodnicy zanurzają się z dodatkowym balastem, który po osiągnięciu zamierzonej głębokości odrzucają. Następnie wynurzają się na powierzchnię o własnych siłach lub przy wykorzystaniu liny opustowej.

No Limit – NLT, jest to szczególna konkurencja, w której freediverzy zanurzają się na jak największą głębokość, najczęściej przy wykorzystaniu specjalnej windy, a następnie wracają na powierzchnię, wykorzystując balon z powietrzem lub specjalną kamizelkę. Dyscyplina ta charakteryzuje się największymi głębokościami, na jakie zanurzają się freediverzy.