Nurek wybiera zestaw tlenowy

W naszym kraju bardzo popularne są nurkowania poza bazami czy centrami nurkowymi. W ten sposób, mamy okazję poznać wiele nowych akwenów i urozmaicać nasze nurkowania. Nie możemy jednak zapominać, że baza nurkowa. oprócz właściwej organizacji naszego zanurzenia, odpowiedzialna jest także za bezpieczeństwo. Dlatego jeżeli decydujemy się na wypad na własną rękę, powinniśmy się odpowiednio przygotować na mogące wystąpić sytuacje awaryjne.

Do efektywnego udzielania pomocy w wypadkach nurkowych potrzebujemy trzech rzeczy: Pierwsza to właściwe przeszkolenie. Drugą są procedury, w postaci planu awaryjnego, który przyspiesza i usprawnia nasze działanie w trakcie wypadku (liczy się każda sekunda). Jednak jest jeszcze trzecia rzecz, bez której najczęściej nie jesteśmy w stanie efektywnie udzielić pomocy – odpowiednie wyposażenie. Na ekwipunek ratowniczy, które zawsze powinniśmy mieć ze sobą, składa się apteczka i zestaw tlenowy. W poniższym artykule postaram się opisać jak wybrać zestaw tlenowy, który spełnia warunki konieczne do podawania tlenu w wypadkach nurkowych.

Zestawy tlenowe

W środowisku nurkowym jest bardzo wiele dyskusji na temat zestawów tlenowych. Główne kwestie jakie się porusza, to: czy są one rzeczywiście niezbędne oraz ich wysokie ceny. W poniższym artykule nie zamierzam dyskutować o konieczności posiadania zestawu. Chciałbym tylko wytłumaczyć różnice pomiędzy poszczególnymi setami i tym samym ułatwić zakup tym, którzy rozumieją sens jego posiadania.

Głównym założeniem przy wyborze ma być jego efektywność, a dopiero na następnym miejscu stawiałbym cenę. Jeszcze gwoli wyjaśnienia – w poniższym tekście, poprzez nurków rekreacyjnych rozumiem osoby, które samodzielnie organizują nurkowania dla przyjemności. Do posiadania zestawu nie zobowiązują ich żadne standardy, a jedynie zdrowy rozsądek i troska o bezpieczeństwo swoje i tych z którymi nurkują. W przypadku instruktorów i szkół nurkowych, posiadanie zestawu tlenowego jest wymagane przez krajowe przepisy, dlatego poniższy artykuł, może także im pomóc wybrać odpowiedni sprzęt.

Zacznijmy od ceny. Zestaw tlenowy wydaje się dużym jednorazowym wydatkiem, ale można ten zakup zoptymalizować. Po pierwsze, jeżeli nurkujemy w grupie przyjaciół możemy umówić się na podział kosztów. Jednorazowy wydatek rzędu 1700pln (zestaw tlenowy bez zaworu na żądanie w torbie) do 4000pln (zestaw tlenowy DAN z zaworem na żądanie, butlą 5l i w wodoodpornej walizce) podzielony na cztery lub sześć osób, nie jest już tak dużym obciążeniem budżetu. Zaletą większości nowoczesnych zestawów jest modułowa budowa. Nie musimy kupować od razu całości, aby mieć ratowniczy zestaw tlenowy. Co powinien zawierać nasz zestaw?

Reduktor

Działa podobnie do pierwszego stopnia automatu oddechowego i jest odpowiedzialny za redukcję ciśnienia w butli. Reduktory są bazą do podawania tlenu. Wyjście średniego ciśnienia w reduktorze umożliwia podawanie tlenu o stężeniu 100% przytomnemu i nieprzytomnemu poszkodowanemu, natomiast stały przepływ pozwala na podawanie tlenu słabo oddychającemu oraz nieoddychającemu poszkodowanemu.

W Polsce dostępne są dwa główne rodzaje reduktorów medycznych: wyposażone tylko w stały przepływ tlenu oraz wielofunkcyjne, wyposażone zarówno w stały przepływ jak i z wyjściem średniego ciśnienia.

Reduktory standardowe, ze stałym przepływem umożliwiają jego ustawienie przepływu ipo podłączeniu do króćca właściwym przewodem odpowiedniej maski, podawanie tlenu poszkodowanemu. Są bardzo popularne w polskim środowisku nurkowym ze względu naich niską cenę. Jednak ich podstawowa wadą jest zbyt niski przepływ tlenu (w większości ustawienie przepływu jest możliwe jedynie do 12l/min (15l/min jest standardem w podawaniu tlenu poszkodowanym nurkom). Druga wada to plastikowy lub szklany rezerwuar na wodę (używa się go w szpitalach do nawadniania tlenu w przypadku długotrwałego jego podawania ), który bardzo łatwo zniszczyć. Uszkodzenie tej części powoduje brak szczelności całego systemu tlenowego i uniemożliwia dalsze podawanie tlenu.

Zdjęcie 1. Reduktor firmy Farum jedynie do stałego przepływu. Na zdjęciu dobrze widoczny plastikowy rezerwuar.

Drugi typ czyli reduktory wielofunkcyjne wyposażone są zarówno w wyjście do stałego przepływu oraz dodatkowo wyjście średniego ciśnienia. Regulacja stałego przepływu umożliwia jego ustawienie na 15l/min, a w większości nowoczesnych reduktorów nawet do 25l/min. Taka opcja może być użyteczna w przypadku poszkodowanego o dużych gabarytach. Wyjście średniego ciśnienia umożliwia podłączenie zaworu na żądanie, który omówię później. Taki reduktor jest optymalnym rozwiązaniem, bo nie dość, że sam w sobie umożliwia podawanie tlenu, to można go także w przyszłości rozbudować. Jego cena w Polsce waha się na poziomie 950 – 1100pln, zależenie od producenta.

Zdjęcie 2. Reduktor wielofunkcyjny DAN. Opis: 1 – Króciec stałego przepływu, 2 – wyjście średniego ciśnienia, 3 – wartość przepływu, 4 – pokrętło stałego przepływu, 5 – przewód średniego ciśnienia, 6 – plastikowy przewód do maski bezzrwotnej lub resuscytacyjnej

Zdjęcie 2 b. Reduktor wielofunkcyjny firmy Medline ze złączem AGA do zaworu na żądanie.

Maska do podawania tlenu

Aby móc podawać tlen poszkodowanemu nurkowi przez reduktor ze stałym przepływem (niezależnie który z powyżej wymienionych wybierzemy), musimy wyposażyć się w dwie maski. Maska bezzwrotna umożliwi nam podawanie tlenu przytomnemu oraz nieprzytomnemu poszkodowanemu, ze stężeniem tlenu około 75% (oczywiście jedynie przy przepływie 15 l/min lub wyższym). Do reduktora podłącza się ją przez króciec stałego przepływu, za pomocą przezroczystego plastikowego przewodu. Często można spotkać maski, które nie są wyposażone w rezerwuar (worek poniżej maski). Nie zaleca się stosowania tych masek w wypadkach nurkowych, ponieważ tlen miesza się tam z powietrzem i jego efektywne stężenie spada do około 40%. Z tego samego powodu, kaniule nosowe nie są dobrym rozwiązaniem. Cena maski bezzwrotnej to 20-30pln.

Zdjęcie 3 – Maska bezzwrotna. Po podłączeniu reduktora ustawionego na 15 l/min umożliwia podawanie 75% O2.

Druga maska, w którą musimy się wyposażyć, to maska resuscytacyjna. Umożliwia podawanie tlenu nieoddychającemu poszkodowanemu. Dzięki możliwości podłączenia tlenu możemy zwiększyć jego zawartość w naszych „sztucznych oddechach” z 16% do 50! Cena takiej maski zależenie od producenta i jakości wykonania waha się od 30 do 100pln.

Zdjęcie 4 – Maska resuscytacyjna z widocznym podłączeniem do tlenu.

Butle

W Polsce dostępne są głównie stalowe butle tlenowe, z ciśnieniem roboczym 150 bar. Przykładowa butla, która została zalegalizowana jako butla powietrzna nie może być zgodnie z przepisami prawa przystosowana do tlenu medycznego. Jeżeli chodzi o dostępne pojemności to mamy do wyboru butle od 2l do 10l. Biorąc pod uwagę, że najczęściej nurkujemy w miejscach oddalonych o co najmniej 30min, od najbliższej placówki medycznej, optymalnym rozwiązaniem jest butla 5l. W przypadku używania butli o pojemności 5l, pracującej na ciśnieniu 150 bar, z reduktorem o stałym przepływie 15l/min, jesteśmy w stanie podawać tlen przez ok. 45min. Jeżeli zastosujemy zawór na żądanie, ta sama butla wystarczy na około 60min.

Jeżeli planujemy nurkowania w znacznej odległości od najbliższej placówki, powinniśmy wyposażyć się w dodatkowe butle. Stosowanie większych zbiorników niż 5l powoduje, że zestaw staje się bardzo mało poręczny i ciężko go przechowywać z przykręconym reduktorem. Cena butli 5l – 150 bar (do tlenu medycznego), waha się pomiędzy 350 – 450pln.

Ciekawym rozwiązaniem są specjalne adaptery, umożliwiające używanie reduktora tlenowego, ze standardowym zaworem powietrznym. Może to być bardzo przydatne, gdy wybieramy się gdzieś samolotem. W takim przypadku na miejscu (np. w Egipcie) możemy jedynie wypożyczyć butlę z tlenem i mamy nasz zestaw tlenowy gotowy do użycia. Takie rozwiązanie stosuje bardzo wielu nurków z Europy Zachodniej.

Zdjęcie 5 – Standardowe butle tlenowe 5 l i 2,5 l

Elementy opisane dotychczas, stanowią podstawę, która jest konieczna do efektywnego podawania tlenu, w przypadku oddychających, jak i nieoddychających poszkodowanych. Ich łączna cena to około 1500 – 1700pln. Mimo, że taki zestaw nie będzie w stanie podawać tlenu o stężeniu 100%, przedstawia on akceptowalny dla nurków rekreacyjnych stosunek ceny do jakości. Dodatkowe elementy, które zwiększą jego efektywność to zawór na żądanie oraz „opakowanie”. Po dodaniu tych elementów zestaw spełnia standard podstawowego zestawu DAN, do podawania tlenu w wypadkach nurkowych.

Zawór na żądanie

Zawór na żądanie, po podłączeniu do wyjścia średniego ciśnienia w reduktorze wielofunkcyjnym, umożliwia podawanie 100% tlenu. Zużywa on także mniej tlenu w porównaniu do systemu stałego przepływu. Jego jedyną wadą jest cena. Stanowi on bowiem, jeden z droższych elementów zestawu.  latego jeżeli nie jesteśmy w stanie wydać od razu większej kwoty, możemy rozważyć jego kupno w drugiej kolejności.

Najczęściej sprzedawany jest w komplecie z przewodem ciśnieniowym i maską. Koniecznie należy zwrócić uwagę na długość przewodu. Optymalnym rozwiązaniem jest posiadanie węża 1,5-2 m, ponieważ ułatwia to udzielanie pomocy, a także zwiększa możliwości wygodnego i efektywnego umiejscowienia zestawu w przypadku transportu poszkodowanego. Gdy mamy już reduktor należy zwrócić uwagę na złącze średniego ciśnienia. W Polsce

najbardziej popularne są dwa rodzaje połączeń: standardowy gwint oraz szybkozłączka AGA. Pamiętajmy, że musimy wybrać przewód, który będzie miał odpowiednie przyłącze do naszego reduktora. Cena zaworu na żądanie, z przewodem ciśnieniowym i maską to wydatek około 1100 – 1300pln, zależenie od producenta.

Zdjęcie 6 – Zawór na żądanie wyposażony w maskę Tru-Fit umożliwia podawanie 100% tlenu.

Torby i walizki do zestawów tlenowych

Aby przechowywać oraz transportować nasz zestaw mamy dwa możliwe rozwiązania: torbę oraz walizkę. Za pierwszym rozwiązaniem przemawia cena oraz mniejszy rozmiar i waga. Ceny takich toreb wahają się od 190 pln do 500 pln. Torba w większości przypadków nie zabezpiecza zestawu przed wilgocią, co może spowodować jego szybkie zniszczenie.

Zdjęcie 7 – Torba umożliwiająca zapakowanie butli 3 l lub 5 l oraz całego zestawu tlenowego.

Drugie rozwiązanie to wodoodporna walizka. Najmniejsze z nich kosztują około 350-400 pln, ale ich wadą jest to, że nie możemy schować w środku butli, więc zestaw jest rozkręcony. Większe walizki to wydatek od 800 (do butli 3l) do 1100 pln (do butli 5l). W przypadku większych walizek ważne jest żeby wyposażone były one w wewnętrzną gąbkę, żeby elementy nie przemieszczały się w trakcie transportu. Niektórzy producenci oferują gotowe gąbki, które pozwalają na odpowiednie ułożenie wszystkich elementów naszego zestawu tlenowego.

Zdjęcie 8. Zestaw tlenowy ze specjalnie wyciętą gąbką przystosowaną do zestawu tlenowego.

Alternatywne rozwiązania

W wielu przypadkach automat czystości tlenowej przykręcony do butli z tlenem zastępuje reduktor tlenowy. Nurkowie najczęściej wybierają to rozwiązanie z powodów ekonomicznych Jednak to rozwiązanie ma wiele wad: 1. Automat nie jest standardowo wyposażony w maskę. Podawanie tlenu przez zwykły ustnik powoduje, ze jego stężenie obniża się (tlen wdychany przez usta ma możliwość mieszania się z powietrzem wdychanym przez nos przez nos). Jakakolwiek próba zatkania nosa powoduje zdecydowane obniżenie komfortu nurka, który oddycha tlenem. Proponuje przeprowadzić prosty test oddychać przez 10 minut z automatu na powierzchni z zatkanym nosem. Po przeprowadzaniu testu proszę wyobrazić sobie poszkodowanego nurka, który czuje się bardzo źle i musi w ten sposób oddychać tlenem. 2. Nie możemy podawać tlenu w następujących sytuacjach a. Poszkodowany nie toleruje zaworu na żądanie – może się tak dziać w przypadku słabego poszkodowanego lub urazu płuc, gdy osoba nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniego podciśnienia do otwarcia zaworu b. Nieoddychający poszkodowany c.W przypadku nieprzytomnego poszkodowanego podawanie tlenu jest utrudnione i ciężko zapewnić odpowiednią szczelność (czyli obniża się stężenie tlenu) 3. Automat nie jest przystosowany do medycznego podawania tlenu. Nie ma chociażby odpowiednich norm medycznych.

Nie zmienia to faktu, że nawet jeżeli nie jest to idealna opcja podawania tlenu, jest ona lepsza niż jego zupełny brak.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że powyższy tekst w przystępny sposób wyjaśnił różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami zestawów tlenowych, a tym samym ułatwi wybór opcji optymalnej dla was i waszych partnurów.