Archeologia podwodna to dynamicznie rozwijająca się dziedzina wiedzy, która pozwala naukowcom na dotarcie do artefaktów ukrytych w miejscach niedostępnych zwykłym śmiertelnikom i prowadzenie badań na stanowiskach odciętych od wpływów ludzkich, a dzięki temu dobrze zachowanych.
Specjaliści w tej dziedzinie konsekwentnie przesuwają horyzonty badań podwodnych na kolejne obszary ludzkiego poznania. Archeolodzy podwodni jakiś czas temu dotarli już do zalanych jaskiń, a podwodna archeologia jaskiniowa, choć wciąż elitarna i budząca emocje klasą odkrywanych znalezisk nikogo już chyba nie dziwi. Dzięki naukowcom z Uniwersytetu Warszawskiego przyszła kolej na następny obszar badań – wysokogórską archeologię podwodną.
Ekspedycja archeologiczna SALKANTAY 2016 miała na celu prospekcję terenową i podwodną wybranych zbiorników wysokogórskich, położonych w peruwiańskich Andach, w pobliżu Inka Trail – dawnego szlaku komunikacyjnego Tawantinsuyo, imperium Inków.
W pierwszym sezonie badań 2016 wybrano na cel trzy andyjskie jeziora znajdujące się w rejonie słynnego stanowiska archeologicznego Machu Picchu: lagunę Humantay, położoną w cieniu góry Humantay (5473 m n.p.m.) oraz lagun Salkantay i Incachiriasca położonych w cieniu góry Salkantay (6271 m n.p.m.), najwyższego szczytu w Kordylierze Wschodniej (Cordillera de Vilcabamba).
Ekspedycja SALKANTAY w ramach badań zrealizowanych w sezonie 2016 zebrała za pomocą echosondy i sonaru dane batymetryczne czterech andyjskich jezior: Humantay (4270 m n.p.m.), Salkantay (4467 m n.p.m.), Incachiriasca (4735 m n.p.m.) i małej laguny położonej w pobliżu Incachiriasca na wysokości 4750 m n.p.m. Pobrano też próbki wody. Prospekcja terenowa ujawniła liczne świadectwa prekolumbijskiej, a nawet preinkaskiej historii w rejonie laguny Humantay.
Tam też zrealizowano serię nurkowań, mających na celu próbę odnalezienia ewentualnych większych obiektów, związanych ze składanymi przez Inków ofiarami oraz weryfikację terenową metodyki nurkowań wysokogórskich, procedur i sprzętu, które dla zespołu archeologów Uniwersytetu Warszawskiego przygotował dr hab. n. med. Jacek Kot z Krajowego Ośrodka Medycyny Hiperbarycznej w Gdyni (KOMH) oraz instruktor IANTD Przemek Trześniowski z klubu nurkowego ALPHA-DIVERS.
Nurkowanie wysokogórskie wymaga od nurków specyficznych umiejętności takich, jak doskonały trym i zachowanie precyzyjnej prędkości wynurzania, związanych z przesunięciem granicy dwukrotnej różnicy ciśnień pomiędzy wodą a powierzchnią na znacznie płytszą głębokość. Znacznemu zmniejszeniu ulega maksymalna dopuszczalna prędkość wynurzania, zaś przystanki dekompresyjne wykonywane być muszą na mniejszych głębokościach.
Na dużych wysokościach nie można również polegać na standardowych elektronicznych urządzeniach pomiarowych, jak komputery nurkowe i digitale, które mogą podawać nieprawdziwą głębokość, a co za tym idzie również w nieprawidłowy sposób aproksymować procesy nasycania i odsycania tkanek. Stąd konieczność stosowania specyficznego sprzętu i specjalnych procedur.
Nurkowanie wysokogórskie wymaga przede wszystkim długotrwałej aklimatyzacji nurków na wysokości danego zbiornika, gdzie ciśnienie parcjalne tlenu w otaczającej atmosferze jest hipoksyczne (poniżej granicy omdlenia). To, wraz z trudnymi warunkami panującymi w Andach, jak forsowne podejścia do akwenów, zmienność warunków pogodowych i niskie temperatury w nocy, są główne czynniki komplikujące nurkowanie na wysokościach.
Spory problem stanowi również transport niezbędnego do nurkowania sprzętu na duże wysokości i w trudno dostępne miejsca. Ekspedycji SALKANTAY towarzyszyło 10 mułów i zespół ich poganiaczy.
W ramach sezonu badań podwodnych 2016 nurkowania w lagunie Humantay na wysokości 4270 m n.p.m. realizowali: Magdalena Nowakowska (Instytut Archeologii UW), Maciej Sobczyk (Ośrodek Badań Prekolumbijskich UW) i Przemek Trześniowski (ALPHA-DIVERS).
Ekspedycja SALKANTAY 2016 była pierwszą częścią wielosezonowego programu badań jezior andyjskich, prowadzonych przez Macieja Sobczyka (OBP UW) w ramach szerszej inicjatywy badawczej satelitarnych stanowisk Machu Picchu prof. dr hab. Mariusza Ziółkowskiego (OBP UW). Na sezon 2017 planowane są kolejne jeziora.
Źródło: alpha-divers.pl
