Nurkowanie Techniczne – czy jest dla mnie?
Mniej więcej trzydzieści – trzydzieści pięć lat temu, w przestrzeni nurkowania sportowego pojawiło się nurkowanie techniczne. Oczywiście jako nurkowanie wykraczające daleko poza ramy nurkowania
Nurkowanie techniczne nierozerwalnie wiąże się z wykorzystaniem mieszanin oddechowych innych niż powietrze. Pomysł na zastosowanie helu do głębokich nurkowań powstał prawdopodobnie w latach 20. ubiegłego wieku. Został początkowo zaadoptowany przez nurków marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych. Warunkiem sprzyjającym w owym czasie temu rozwiązaniu była niewiarygodnie niska cena helu. W nurkowaniu sportowym hel po raz pierwszy został wykorzystany prawdopodobnie w 1968 r., podczas nurkowań jaskiniowych prowadzonych przez grupę nurków z Rodezji i Południowej Afryki. W 1970 r. Tom Mount rozpoczął na Uniwersytecie w Miami wdrażanie nurkowań z użyciem helu w badaniach naukowych. W tym samym czasie na Florydzie, mieszaniny z wykorzystaniem tego gazu szlachetnego wykorzystywał w projektach jaskiniowych Hal Watts. W 1980 r. Dale Sweet użył helioksu (mieszaniny helu i tlenu), aby osiągnąć głębokość 110 m podczas nurkowania w jaskini Die Polder #2.
rekreacyjnego istniało już wcześniej, ale gdybym miał przyjąć jakąś formalną datę, to mógłby być to moment, w którym agencje szkoleniowe takie jak IANTD lub TDI rozpoczęły oferowanie swoich kursów technicznych dla nurków. Samo pojęcie “nurkowanie techniczne” pochodzi prawdopodobnie z okładki pierwszego numeru ‘AquaCorpse’, gdzie Bill Hamilton użył pojęcia „High-Tec Diving”, czyli nurkowania wysoce technicznego. Termin nurkowania technicznego jest również przypisywany Michaelowi Menduno, który pismo współtworzył. Oczywiście sama definicja nurkowania technicznego nie jest jednoznaczna i wymyka się prostemu szufladkowaniu. Instruktorzy nurkowania technicznego, instruktorzy trenerzy i same federacje szkolące, będą miały na ten temat własne zdanie. Osobiście spotkałem się z kilkoma takimi definicjami. Jedna z nich mówi, że nurkowanie techniczne, jest to takie nurkowanie, gdzie nie ma możliwości bezpiecznego wynurzenia się bezpośrednio na powierzchnię w dowolnym momencie nurkowania. Tak więc zakłada nurkowanie zarówno pod stropem fizycznym, jak i dekompresyjnym. Z kolei inna definicja podaje, że nurkowanie techniczne, to nurkowanie, które wymaga wykonania formalnej dekompresji. Jeszcze inna mówi o konieczności wykonania dekompresji akcelerowanej. Spotkałem się również z definicjami mówiącymi o konieczności zmiany gazu pod wodą lub ograniczająca nurkowanie techniczne do nurkowań z wykorzystaniem mieszanin oddechowych zawierających gazy inne niż tylko azot i tlen (gazy, których jest w mieszaninie mniej niż 1%, są zazwyczaj w nurkowaniu ignorowane). Najczęściej spotykana definicja mówi, że nurkowanie techniczne, to takie, które wykracza poza ramy nurkowania rekreacyjnego. Niezależnie jaką przyjmiemy datę oraz jaką definicję, to nurkowanie techniczne, od kiedy powstało, cały czas się rozwija i stało się integralnym elementem przestrzeni nurkowej na całym świecie.
Historia Mieszania Gazów i Głębokich Nurkowań
Chociaż sześć miesięcy później Sheck Exeley wykonał to samo nurkowanie na sprężonym powietrzu, to społeczność nurków jaskiniowych zwróciła uwagę na wykorzystanie mieszanin z użyciem helu, do głębokich nurkowań eksploracyjnych. W środowisku nurków jaskiniowych jednym z najbardziej znanych zastosowań mieszanin była eksploracja systemu jaskini Wakulla Springs w 1987 r. Wykorzystując dwunastu nurków, zespół spenetrował jaskinię w głąb na odległość ponad 1200 metrów, na głębokości blisko 90 m. Profile dekompresyjne były kontrolowane przez nowy protokół analizy komputerowej opracowany przez Billa Hamiltona i Dave’a Kenyona. Sukces eksploracji w dużej mierze wynikał z zastosowania mieszanki gazów zgodnie z nowymi wytycznymi dekompresyjnymi.
Sheck Exley, żywa legenda nurkowania jaskiniowego, osobiście podjął wyzwanie poszerzenia zakresu głębokości nurków jaskiniowych. Po treningowych nurkowaniach z użyciem helioksu w jaskiniach Florydy Sheck udał się do Meksyku i wykonał nurkowania jaskiniowe na głębokości 156 m i 182 m. Później, 1 kwietnia 1988 r., nurkując na głębokość 238 m, ustanowił rekord świata.
Wiele z technik wymyślonych i przetestowanych w tym okresie weszło do kanonu i stało się stałym elementem zaawansowanych nurkowań, które dziś nazywamy nurkowaniami technicznymi. Wypracowane, często indywidualne rozwiązania dotyczące konfiguracji i wyposażenia nurków podczas tych nurkowań, w wersjach zmodyfikowanych funkcjonują do dziś.
Agencje szkoleniowe wprowadzały szkolenia z użyciem mieszanin innych niż powietrze bardzo stopniowo. Wykorzystywany dziś w nurkowaniu rekreacyjnym nitroks (mieszanina azotu i tlenu, w nurkowaniu zazwyczaj o zawartości tlenu przekraczającej 22%) w latach 80. i 90. XX w. był postrzegany jako gaz niebezpieczny. Pierwsze procedury użycia nitroksu w 1978 r. wprowadziła amerykańska agencja NOAA, a agencja szkoleniowa IANTD pierwsze szkolenia nitroksowe dla nurków amatorów udostępniła 1985 r.
Jak zacząć nurkowanie techniczne
Wielu nurków decyduje się na rozpoczęcie szkolenia z zakresu nurkowań technicznych jako poszerzenie swoich kompetencji nurkowych i zdobycie nowych doświadczeń. Istnieje grupa nurków, dla których nurkowanie techniczne oznacza naturalny rozwój na ich ścieżce nurkowego rozwoju. Dla znacznej większości nurków przejście z nurkowania rekreacyjnego do technicznego jest sporym wyzwaniem, do którego nie zawsze wiedzą, jak podejść. W dodatku nie zawsze można liczyć na wsparcie instruktora. Estyma, jaką owiani są instruktorzy nurkowania technicznego, może powodować, że stają się oni niedostępni lub mało kontaktowi dla nurków spoza ich środowiska. Dodatkowo deprymowani opowieściami o zwiększonym ryzyku związanym z nurkowaniem technicznym, nurkowie często nie decydują się na kontakt z instruktorem. Poszukują innej drogi rozwoju i często eksperymentują na sobie i z własnymi nurkowaniami, bardzo często nie będąc odpowiednio przygotowani mentalnie, fizycznie i technicznie.
Osobiście jestem zdania, że jedyną słuszną drogą jest odbycie formalnego szkolenia nurkowania technicznego z zaangażowanym instruktorem, który wzbudza zaufanie zarówno na poziomie komunikacji, jak i kompetencji. Szkolenia związane z nurkowaniem technicznym są wymagające i bardzo obciążające. Powinny zawierać elementy umiejętności technicznych, jak i umiejętności nietechnicznych. Bardzo ważne (jeżeli nie najważniejsze) jest również zrozumienie potrzeb kursanta, dobra współpraca z instruktorem i zespołem/partnerem podczas szkolenia i nurkowania.
Odpowiednie przygotowanie z zakresu nurkowania technicznego przed rozpoczęciem szkolenia może ułatwić udział w samym szkoleniu i daje możliwość wyciągnięcia największych korzyści z kursu. Wiele z umiejętności związanych z nurkowaniem technicznym jest w zakresie nurkowania rekreacyjnego. Dlatego opanowanie ich na odpowiednim, zadowalającym poziomie sprawi, że przystępując do kursów technicznych, będziecie czuć się pewniej i spokojniej. Oto wybrane zagadnienia związane z efektywnym przygotowaniem się do kursu nurkowania technicznego, które każdy nurek rekreacyjny niezależnie od poziomu może opanować:
Konfiguracja sprzętu do nurkowania technicznego
Zanim rozpoczniecie przygodę z nurkowaniem technicznym, powinniście najpierw zadbać o dobór odpowiedniej konfiguracji sprzętowej. Nurkowanie techniczne jest dyscypliną bardzo zależną od sprzętu, a więc jego jakość, wydajność, a także odpowiednia konfiguracja sprzętu do nurkowania technicznego, mają kluczowe znaczenie. Złożenie właściwego zestawu do nurkowania technicznego, samodzielne skonfigurowanie go oraz dobre zapoznanie się z jego obsługą, wydatnie wpłynie na wasz komfort i sprawność. Należy pamiętać, że niezależnie od tego, którą definicję nurkowania technicznego przyjmiecie jako swoją, to wiąże się ono ze zwiększonym ryzykiem oraz nurkowaniem w warunkach, gdzie wynurzenie się na powierzchnię w celu rozwiązania problemu przestaje być dostępną opcją. Z tego powodu elementy wyposażenia odpowiedzialne za bezpieczeństwo nurka i jego partnera muszą być zdublowane. Podstawowe konfiguracje stosowane w nurkowaniu technicznym są oparte o niezależne źródła czynnika oddechowego.
Nurkowanie techniczne: twinset czy sidemount – dwie butle to nie wszystko
Takim pojedynczym źródłem powietrza jest butla wyposażona w automat umożliwiający oddychanie. Tak więc pojedyncza butla z automatem znana z konfiguracji rekreacyjnej, rozbudowana o dodatkową butlę z automatem (butla stage), może być uznana za podstawę takiej konfiguracji. Chociaż nie jest to zbyt popularne rozwiązanie, to część agencji szkoleniowych dopuszcza je jako wystarczające. Znacznie popularniejsze konfiguracje składają się z zestawu dwóch butli o takiej samej pojemności. Jeszcze parę lat temu podstawowym rozwiązaniem był twinset.
Twinset w nurkowaniu technicznym
to dwie butle stalowe lub aluminiowe, połączone na sztywno metalowymi obręczami, które są skręcone śrubami. Zależnie od konfiguracji, twinset może być w wersji ‘independent’ – dwie osobne, niezależna butle lub w wersji z manifoldem separującym. Manifold to rodzaj zaworu łączącego dwie butle, który w razie awarii, efektem której jest nieszczelność jednego z automatów, pozwala odseparować ten element od reszty systemu oddechowego. Takie rozwiązanie pozwala pomimo utraty możliwości korzystania z jednego z automatów, użycie gazu z obu butli. Ułożenie automatów i konfiguracja węży w twinsecie nie jest przypadkowa. Choć istnieje wiele możliwości, zdecydowanym standardem jest konfiguracja Hoghartian (autorem jest William Hogarth Main), która po modyfikacjach stała się elementem całościowej filozofii nurkowania zwanej DIR od Doing It Right (ang. Robiąc to poprawnie). Głównym założeniem tej konfiguracji jest minimalizm, redundancja podstawowych elementów wyposażenia oraz ułożenie streamline, czyli jak najbardziej opływowe ułożenie, bez zbędnych elementów odstających czy swobodnie wiszących, które mogłyby stawić opór w wodzie lub być potencjalnym elementem zaczepienia w wąskim przejściu w jaskini czy na wraku.
Konfiguracja sidemount
od lat 60. XX wieku stosowana w różnych wersjach przez nurków jaskiniowych, na początku nowego milenium zaczęła stawać się niezwykle popularna wśród nurków rekreacyjnych i nurków technicznych. W latach 2010-2012 Steve Boegarts opublikował w internecie serię filmów demonstrujących możliwości konfiguracji sidemount. Zdecydowanie przyczyniły się one do popularyzacji starej, dobrze znanej konfiguracji, ale w nowych warunkach. Sidemount, to konfiguracja, w której dwie niezależne butle są zawieszone po dwóch bokach nurka, w taki sposób, że zawory i pierwsze stopnie automatów są schowane pod ramionami nurka. Butle w zależności od wersji są przymocowane za pomocą karabińczyków lub gum bangee (lub kombinacji tych rozwiązań) do uprzęży, którą nurek ma na sobie. W przeciwieństwie do konfiguracji z twinsetem, która jest zazwyczaj bardzo standardowa dla wszystkich nurków, sidemount jest znacznie bardziej dopasowany do nurka, który go używa. Podstawą tej konfiguracji jest pełna niezależność nurka, jeżeli chodzi o kontrolę nad zaworami, sylwetka w układzie streamline, niski profil nurka oraz duża ruchowość i elastyczność. Konfiguracja ta została stworzona przez speleologów, aby umożliwić im dostęp do tych obszarów jaskiń, gdzie można było dostać się tylko wąskimi przejściami.
Nurkowanie techniczne – szkolenia
W dużej mierze szkolenia techniczne polegają na radzeniu sobie z wieloma zadaniami równocześnie, a odpowiednia sprawność w obsłudze swojego zestawu zmniejszy wyzwania i ewentualne problemy z tym związane. Nurkowie wybierający konfigurację sidemount mogą mieć względną przewagę, ponieważ często wcześniej odbywają formalne szkolenie z obsługi tej konfiguracji jako nurkowie rekreacyjni – z drugiej strony, konfiguracja z zestawem dwubutlowym na plecach jest nieco bliższa tradycyjnej konfiguracji z pojedynczą butlą. Również i ci nurkowie mogą odbyć szkolenie nurkowe typu ‘intro to tech’, zapoznające z obsługą konfiguracji technicznej.
Warto też zwrócić uwagę na dodatkowe elementy wyposażenia – komputery nurkowe wykorzystywane w nurkowaniu technicznym, to urządzenia wielogazowe i warto znać ich funkcje oraz rozumieć wyświetlane przez nie informacje. Nie wystarczą już podstawowe dane, jak czas i głębokość. Dlatego należy zagłębić się w instrukcję użytkownika, poznać algorytm oraz inne przydatne informacje, z których nie korzysta się zazwyczaj podczas nurkowań rekreacyjnych, takie jak TTS, PO2, AVG DEPTH i inne.
Ponieważ urządzenie pomiarowe wskazujące czas i głębokość stają się podstawowym elementem wyposażenia, tak samo ważnym, jak automaty i urządzenie wypornościowe, to również musi być zdublowane.
Elementem wyposażenia powinna stać się również tabliczka lub wetnotes. Pozostałe elementy w postaci zapasowej latarki, maski, narzędzi tnących oraz dodatkowe szpulki i bojki, również muszą znaleźć się na wyposażeniu.
Może się okazać, że płetwy, z których do tej pory korzystaliście podczas nurkowań rekreacyjnych, nie są wystarczająco twarde, aby zapewnić wam odpowiednią siłę. Zestaw do nurkowań technicznych zazwyczaj wprowadza do konfiguracji więcej butli. To wszystko powoduje, że zakładanie sprzętu, w tym płetw, staje się bardziej złożone. Nurkowie techniczni w znacznej większości rezygnują z gumowych pasków i plastikowych klamerek przy płetwach, zastępując je metalowymi sprężynami.
Odpowiednia konfiguracja węży i automatów oraz zrozumienie, dlaczego są ułożone w ten konkretny sposób, również spowoduje większy komfort w konfigurowaniu i obsłudze sprzętu.
Odpowiednio wczesne skonfigurowanie sprzętu pozwoli wam na jego opanowanie, zanim przystąpicie do szkolenia. Jako Instruktor prowadzący kursy techniczne, często widzę narastające u kursantów zażenowanie i stres, gdy nie radzą sobie z obsługą swojej konfiguracji. Oczywiście kurs jest po to, aby zdobyli nowe umiejętności i poznali inne możliwości wykorzystania posiadanego wyposażenia, ale często brak podstawowych umiejętności (jak np. wydobycie notesu lub zapasowej maski z kieszeni) powoduje niepotrzebne napięcia i zdenerwowanie. Jeżeli nie wiecie, co jest wam potrzebne, to warto porozmawiać z instruktorem, do którego macie zaufanie. Taka niezobowiązująca rozmowa może pomóc w uniknięciu kosztownych pomyłek. Różni instruktorzy mogą udzielać różnych porad, ale dobry instruktor zawsze będzie skłonny poświęcić chwilę, aby doradzić i udzielić odpowiedzi na trapiące was pytania.
Doskonalenie swoich umiejętności w nurkowaniu technicznym
Samo posiadanie nowych elementów wyposażenia to za mało. Trzeba jeszcze opanować umiejętność korzystania z nich (np. zapisywania parametrów nurkowania) w trakcie nurkowania, bez utraty pozycji i pływalności.
Pływalność, trym, praca płetwami i świadomość własnej pozycji w wodzie, to elementy, które każdy zaawansowany nurek musi kontrolować w każdym momencie nurkowania. W nurkowaniu technicznym wykracza to daleko poza zwykłą umiejętność zademonstrowania właściwej techniki na żądanie. Potrzebny jest poziom kontroli i sprawności, który pozwala nurkowi podświadomie poruszać się i przede wszystkim zatrzymać (właśnie tak, zatrzymać w bezruchu) w wodzie.
Techniki poruszania w nurkowaniu technicznym się też są niezwykle ważne. Pływanie żabką, poruszanie się do tyłu i do przodu, obracanie się w miejscu, podejmowanie elementów z dna lub przekazywanie w toni bez wykonywania zbędnych ruchów, to podstawy kontroli pływalności i technik poruszania się, które adept kursów technicznych powinien mieć opanowane. Każdy nurek rekreacyjny niezależnie od poziomu może z powodzeniem ćwiczyć te techniki na każdym nurkowaniu. Umiejętności te powinny być nieświadome, intuicyjne i stać się pierwszą naturą nurka, który pragnie rozpocząć przygodę nurkowaniem technicznym. Jeżeli podczas kursu technicznego elementy te będą wymagały większej uwagi i świadomej kontroli ze strony nurka, to potrzebna koncentracja i zaangażowanie do wykonania nowych ćwiczeń i technik będzie rozpraszana, co z kolei będzie powodować dodatkową frustrację i zamieszanie. Pływalność, trym, techniki poruszania się, czy oddychanie, to wszystko są elementy, które zawsze możemy poprawiać, ćwiczyć i rozwijać. Jeżeli zagadnienia związane z kontrolą pływalności są dla was interesujące, więcej na ten temat możecie przeczytać tutaj.
Opisane wyżej dodatkowe wyposażenie, takie jak szpulki, narzędzia tnące, zapasowa maska, bojka itp. dla niewprawnego nurka mogą stanowić utrudnienia, a nawet zagrożenie. Samo posiadanie tych elementów nurkowego ekwipunku może stać się przeszkodą, jeżeli nie posiądziecie najpierw umiejętności sprawnego korzystania z nich. Intuicyjne i bezproblemowe odszukanie oraz korzystanie z poszczególnych elementów wyposażenia, ułatwi wykonywanie ćwiczeń podczas trwania kursu, a co za tym idzie, oszczędzi niepotrzebnej frustracji i niepowodzeń. Opanowanie strzelania bojki w ciągu 30 sekund bez utraty pływalności czy zmiana maski na zapasową to umiejętności, które każdy nurek rekreacyjny może ćwiczyć na basenie lub znajdując się pod okiem partnera na niewielkiej głębokości (maksymalnie 5 m) w wodach otwartych.
Ćwiczenie procedur awaryjnych w nurkowaniu technicznym
Na kursie podstawowym poznaliście techniki związane z niesieniem pomocy i awaryjnym wynurzaniem. Z kolei w ramach szkolenia Rescue (Stres i Ratownictwo lub podobnym) ćwiczyliście scenariusze niesienia pomocy oraz zaawansowane techniki ratownictwa. W trakcie kursu nurkowania technicznego poznacie specjalistyczne techniki uwzględniające ratownictwo partnerskie z uwzględnieniem nowych elementów, takich jak głębokość, dodatkowe wyposażenie, nurkowanie w różnych warunkach i z dekompresją. Będziecie ćwiczyć sytuacje awaryjne w warunkach, gdy bezpośrednie wynurzenie do powierzchni nie jest możliwe. Aby te ćwiczenia nie stały się zbyt poważnym wyzwaniem, warto utrzymywać i powtarzać poznane już umiejętności. Praktykowanie zdejmowania/wymiany maski, dzielenia się powietrzem w roli dawcy i biorcy, holowanie i wynoszenie nurka, zdejmowanie i zakładanie sprzętu na powierzchni, niewątpliwie podniosą waszą sprawność i pewność siebie w wodzie. Ważne, aby pamiętać, by takie ćwiczenia wykonywać z asekuracją partnera, na niewielkich głębokościach i blisko brzegu. Ćwiczenia nie zawsze muszą się udać i ważne jest, aby w żadnym momencie nie stworzyć sytuacji realnego zagrożenia.
Kondycja fizyczna nurka technicznego
Bezpieczeństwo i zdrowie adepta nurkowania technicznego zależy od jego kondycji fizycznej i ogólnego stanu zdrowia. Nurkowanie związane z dużą ilością dodatkowego sprzętu wymaga nie tylko siły fizycznej, ale ogólnej ruchowości i elastyczności. Wydajność układu krążeniowo-oddechowego ma wpływ na to, jak szybko będziecie się męczyć i w jakim tempie wasz organizm będzie się regenerować. Ma to również znaczenie, jaki wpływ będzie miało na was tzw. obciążenie dekompresyjne, czyli jak wasz organizm poradzi sobie z eliminacją gazów obojętnych. Mimo że zasada „Can’t carry it? Son’t dive it!” („Nie możesz tego zanieść? Nie nurkuj z tym!”) nie jest już tak powszechnie uznawana, to jednak fizyczna możliwość wejścia lub wyjścia z wody o własnych siłach i zniesienie swojego sprzętu nawet w elementach, jest powszechnie wymagane. Nie wolno również zapominać, że kondycja i siła fizyczna może decydować o możliwości niesienia pomocy partnerowi w sytuacji krytycznej.
W zdrowym i wydajnym organizmie wymiana gazowa zachodzi sprawniej, a dwutlenek węgla powstały w wyniku procesu oddechowego jest lepiej eliminowany. Dzięki temu potencjalne zagrożenia związane z retencją tego gazu takie jak; narkoza gazów obojętnych, toksyczność tlenowa, choroba dekompresyjna oraz zatrucie dwutlenkiem węgla, może być znacznie ograniczone. Aby rozpocząć kurs nurkowania technicznego, nie trzeba być atletą, jednak wskazana jest zdolność do uprawiania czynności aerobowych przez minimum 30 minut bez przerwy, przepłynięcie minimum 200 m, czy pokonanie pod wodą 25 m na wstrzymanym oddechu. Warto również dbać o odpowiednie rozciągnięcie, elastyczność mięśni, ścięgien i stawów. Może to was uchronić przed urazami związanymi z przeciążeniem czy naciągnięciem.
Przygotowanie mentalne nurka technicznego
Dobry kurs nurkowania technicznego, to tylko wstęp. Kurs jest po to, aby wprowadzić nowe umiejętności i techniki oraz podkreślić to, co należy ćwiczyć i rozwijać. Żaden kurs i żaden certyfikat (nawet z najlepszym instruktorem) nie stworzy nurka technicznego. Wskazuje tylko drogę przyszłego rozwoju i umiejętności, które trzeba ćwiczyć. Zarówno techniczne, jak i nietechniczne. Nic nie zastąpi doświadczenia zdobytego w praktyce i godzin spędzonych w wodzie.
Nurkujcie bezpiecznie!
